Laktoz intoleransı olan insanlar laktozu düzgün bir şekilde metabolize edemez, çünkü sindirim sistemi laktaz olarak bilinen bir enzimi çok az üretir ve bu sebeple laktoz içeren gıdaları tüketirlerse, şişkinlik, gaz ve ishal yaşayabilirler.
Laktoz, yalnızca sütte bulunan bir şekerdir, ancak aynı zamanda süt ürünleri ve süt türevleri ile hazırlanmış gıda maddelerinde de bulunur.
Laktoz intoleransı, süt alerjisinden farklıdır. Süt alerjisinde vücut süt şekeri yerine, süt proteinlerine tepki verir, reaksiyona girer. Süt alerjisi, “Anafilaksi” de dahil olmak üzere ciddi semptomlarla sonuçlanabilir .
Şiddetli laktoz intoleransı olan bir kişinin, sadece dondurma gibi süt ve süt ürünlerini değil, aynı zamanda süt tozu, peynir altı suyu ve benzeri başka işlenmiş gıdalardan kaçınması gerekebilir. Semptomlar, kişinin ne kadar laktaz ürettiğine ve ne kadar süt tükettiklerine bağlı olarak, hafif bir rahatsızlıktan şiddetli bir reaksiyona kadar değişebilir. Sadece Amerika’da 30 milyon ila 50 milyon kişi arasında bir dereceye kadar laktoz intoleransı bulunduğu düşünülmektedir.
Laktoz İntoleransı Nedir?
Laktoz, memelilerin sütünde bulunan bir şekerdir. Normal inek sütünün %4’ü ile %5’i, kurutulmuş sütlerin ise %36 ile %38’ini oluşturuyor. Laktaz, bir proteindir. İnsan vücudu laktazı; laktozu parçalayıp içindeki glikoz ve galaktoz’u kana karıştırmak için kullanır.
Laktaz seviyeleri düşükse, laktoz bozulmaz ve kan dolaşımına karışmaz. Bunun yerine kalın bağırsağa veya kolona geçer. Kolonda bulunan bakteri laktoza tepki gösterir ve semptomları tetikler.
Laktoz Toleranslı Olup Olmadığımı Nasıl Anlarım?
Laktoz intoleransı olan bir kişi, süt veya laktoz içeren bazı süt ürünlerini tükettikten sonra belirtiler gösterecektir.Belirtiler aşağıdakileri içerebilir:
- Gaz
- Şişkinlik
- Karın ağrısı
- Mide bulantısı
- İshal
Kişi, laktozu tüketmesinden 1-2 saat sonra bu şikayetlerden herhangi birini veya bazen çoğunu yaşayabilir. Ağır vakalarda dehidrasyon meydana gelebilir.
Gıda İntoleransı’nın Sebepleri
Konjenital(Doğuştan) Laktaz Eksikliği: Bir kişi genetik bir mutasyonla doğduğundan, laktaz eksikliği veya laktaz yoksunluğuyla doğabilir.
Ailesel laktaz eksikliğinde; kişi yeterli laktaz üretir, ancak laktoz emilimini kan dolaşımına aktaramaz.
Primer laktaz eksikliği: Laktoz intoleransının en yaygın türüdür. Genetik olarak kalıtsaldır ve genellikle 20 yaşından önce gelişir. Semptomlar, kişi daha az süt tüketmeye başladığında, genellikle bir bebek sütten katı mamaya geçtiğinde ortaya çıkar. Laktat üretimi düşer ve şikayetler ortaya çıkar.
Bazı insanlarda, laktaz seviyeleri erken yaştan düşer, ancak laktoz intoleransı semptomları birkaç yıl ortaya çıkmayabilir. İkincil laktaz eksikliğinde, ince bağırsakta bir sorun oluşur ve bu çok az laktaz üretimine neden olur. Bunun olası nedenleri; bağırsak cerrahisi, Crohn hastalığı, ülseratif kolit, kemoterapi, çölyak hastalığı ve Gastroenterit’tir.
Altta yatan durum kronik ise, örneğin Crohn hastalığı varsa, oluşan rahatsızlık ve semptomlar genellikle çok uzun sürebilir. Gastroenterit gibi kısa süreli bir durumla başlayan şikayetler ise genellikle birkaç gün veya bir hafta sürer ve geçer.
Laktoz İntoleransı Tanısı
Laktoz intoleransı belirtileri olan bir kişinin, doktora danışmadan önce, tükettiği gıdaları, şikayetlerini ve yaşadıklarını listeleyen bir gıda günlüğü tutması önerilir. Bu tanı konması açısından yardımcı olabilir. Doktor hastaya; semptomların iyileşip iyileşmediğini görmek için 2 hafta boyunca laktoz içermeyen bir diyet denemesini önerir. Eğer hasta diyet sonucunda şikayetlerinden kurtulduysa, muhtemelen laktoz intoleransı söz konusudur.
Ayrıca laktoz intoleransı aşağıdaki testlerle de belirlenebilir:
Hidrojen Nefes Testi: Hasta laktoz içeren bir ürün tüketir. Bundan sonra, 2 saat içinde her 15 dakikada bir kere balon şeklindeki poşetleri üflemesi gereklidir. Poşetlere üflediğiniz hava test edilir ve sonucuna bağlı olarak laktoz intoleransı olup olmadığınız ortaya çıkar.
Laktoz Tolerans Testi: Hastaya bir laktozlu çözelti verilir ve daha sonra glikoz düzeylerini ölçmek için bir kan örneği alınır. Kan glikoz seviyeleri aynı kalırsa, bu, glikozun kana girmediğini gösterir. Bunun nedeni, laktozun başarıyla glikoz ve galaktoza ayrılmamasıdır. Bir süt tolerans testinde ise, kişi herhangi bir laktoz çözeltisi yerine süt içmektedir.
Dışkı Testi: Laktoz tolerans testleri ve hidrojen nefes testleri bebekler için uygun değildir, bu nedenle dışkı testi yapılabilir. Dışkıdaki asetat ve diğer yağ asitleri seviyeleri, laktoz intoleransının bir belirtisi olabilir.
Bazı hastalıklar veya durumlar: Belirtiler çölyak hastalığı gibi altta yatan bir nedene bağlı olabiliyorsa, ince bağırsak biyopsisi yapılabilir. İnce bağırsak duvarından bir doku örneği alınıp, cerrahi bir prosedürde test edilmek üzere çıkarılır.
Tedavi ve Korunma
Laktoz intoleransı olan bir kişi için en iyi tedavi, laktoz içeren gıdalardan kaçınmaktır.
Ancak bazı insanlar süt içmenin zararsız ve doğal olduğuna inanırlar, çünkü insanlar sütten kesildikten sonra süt ürünlerini tüketmeye devam eden tek memelidir. Laktoz intoleransının, bir sorun değil, doğal bir oluşum olduğunu iddia ederler.
Sütlü ürünleri tüketmeyen insanlarda ise farkında olmadan laktoz intoleransı var olabilir. Bununla birlikte, bir kişinin çeşitli sindirim sistemi rahatsızlıkları varsa, durumu önlemek için tedavi olmak önemlidir.
Laktozdan kaçınılması biraz deneme yanılma gerektirebilir, ancak laktoz içeren bir ürünün içindekiler kısmında mutlaka laktoz yazması gerekmez, süt vb. içerikli ürünlerden de uzak durmak gerekecektir.
Cleveland Clinic’e göre, tolerans düzeylerini değerlendirmek için 2 hafta boyunca laktoz içermeyen bir diyet uyguladıktan sonra, laktozlu gıdalara yeniden başlanabilir. İntoleransı olan insanların, herhangi bir etki yaratmayacağından; bir kerede sadece 12 gram laktoz tüketebileceklerini açıklamıştır.
Diyet İpuçları
Çoğu süt, süt ürünü ve birçok işlenmiş gıdada laktoz bulunur. İçindekiler kısmında; süt, laktoz, peynir altı suyu, süt yan ürünleri, kuru süt veya yağsız süt tozu yazan herhangi bir ürün laktoz içerecektir. Sıklıkla laktoz içeren gıdalar şunlardır:
- Pastalar ve bisküviler
- Peynir sosu
- Kremalı çorbalar
- Muhallebi
- Sütlü çikolata
- Krep
- Omlet
- Kiş, turta veya poğaça
Bazı gıdalar “gizli laktoz” içerebileceğinden, laktoz intoleransı olan bir kişi gıda etiketlerini dikkatlice kontrol etmelidir. Örnekler şunlardır:
- Müsli barlar
- Ekmekler
- Kahvaltılık tahıllar
- Margarin
- Bazı hazır çorbalar
- Çikolatalı şekerlemeler veya şekerlemeler
- Dilimlenmiş jambon gibi bazı işlenmiş etler
- Salata kreması, salata sosu ve mayonez
Ayrıca; reçeteli ilaçların yaklaşık yüzde 20’si (örneğin doğum kontrol haplarının yüzde 6’sı ve mide asidi tedavi ilaçları) laktoz içerir.
Şiddetli laktoz intoleransı olan insanlar, yeni ilaçlar alırken bunu doktorlarına veya eczacılarına bildirmelidir.
Süte alternatif olarak; badem sütü, hindistancevizi sütü veya soya sütü kullanılabilir. Marketler genellikle çeşitli ürünlere laktoz içermeyen alternatifler sunmaktadır.
Bir bebeği emzirmek; laktoz intoleransı olan kadınlar için güvenlidir. Bebeği hasta yapmaz ya da semptom riskini artırmaz. Emzirmenin büyüme ve gelişme için önemli faydaları vardır.
Sitemizde yer alan bir diğer yazımız olan selülit ile savaşan 10 besin adlı yazımızı da okuyabilirsiniz