Uyku, işlevi tam olarak net olmayan ancak sağlık ve refah üzerinde büyük etkisi olduğu bilinen bilinç durumudur. Epidemiyolojik kanıtlar, hem çocuklarda hem de yetişkinlerde uyku süresinin son yarım yüzyıl boyunca azaldığını, aynı zamanda aşırı kilo ve obezite oranlarının arttığını göstermektedir. Bu veriler, zayıf uyku ile uykunun diyet alımı veya fiziksel aktivite üzerindeki etkileri ile ilişkili olabilecek daha yüksek kilo alma oranları arasında potansiyel bir nedensel ilişki olduğunu düşündürmektedir. Bununla birlikte, obezite, uyku apnesi de dahil olmak üzere uykuyu bozabilecek birçok komorbiditeye yol açtığından, bir kısır döngüye dönüşür.
Uyku ile sirkadiyen ritim enerji metabolizmasını doğrudan etkiler, aşırı kilo ve diyabet gibi çok yaygın görülen sağlık problemlerinin oluşmasında etkilidir. Sirkadiyen ritim 24 saatlik bir döngüdür ve vücudumuzun biyolojik saati olarak tanımlanabilir. İnsanlarda fizyolojik faaliyetler ve davranışlar sirkadiyen faza göre değişir.
Uyku ve Açlık – Tokluk Hormonları
Uyku, sağlığın önemli etkenlerinden birisidir. Yapılan araştırmalara göre uyku süresinin kısa olması solunumu ve genel olarak sağlığı olumsuz yönde etkilediği bulunmuştur. Az uyumak ghrelin (İştah arttırır) ve leptin düzeylerini etkiler. Ghrelin ve leptinin salınım düzeyleri değişir böylece besin alımının bozulması sonucunda kilo alımı ve obezite meydana gelebilir. Gece uyurken ghrelin seviyesi yükselir ve sabah kahvaltıdan önce düşüşe geçer. Böylece gece açlık düzeyi artar. Eğer uyku süresini kısaltırsak artan ghrelin seviyesi besin alımını tetikler. Böylece uykusuzluk durumunda besin tüketimi ve dolayısıyla enerji alımı artar. Az uyuma durumunda leptin düzeyi azalır. Leptin ise ghrelinin tersi olarak tokluğu tetikler. Salınımı azaldığı zaman tokluk hissi azalır.
Kısa süre uyuyan bireylerde leptin ve ghrelin salınımında oluşan değişiklikler açlığın artmasına neden olur, böylece bu bireylerin beden kitle indeksi yükselir. Gece çalışan işçilerde yapılan araştırmaya göre serum Trigliserit ve kolesterol seviyelerinin yüksek olduğu görülmüş. Bunun nedeninin gece çalışan bireylerin beslenme düzeninin bozuk olması, yetersiz besin tüketimi, yüksek yağ ve şeker içeren besinlerin fazla tüketimi olduğu düşünülmektedir.
Uyku ve Vücudumuzdaki Yağlar
Yağ metabolizması gece aktifleşir, böylece gece yağ oksidasyonu olur. Büyüme hormonunun lipolizi tetiklediği düşünülmektedir ve büyüme hormonu en çok gece uyku sırasında üretilir. Bu nedenler uyku süresinin kısalması sonucunda kolesterol seviyeleri yükselir. Uyku süresinin kısa olması besin tüketimi için daha fazla zaman olduğu anlamına gelir. Bir çalışmada normal süre uyuyan bireylerin kısa süre uyuyan bireylerden daha az kahvaltı öğününü atladığı görülmüştür.
Kaç saat uyumak yeterli olacaktır?
Yeni doğanlar (0-3ay): 11-17 saat
Bebekler(4-11 ay): 12-15 saat
Yürümeye yeni başlayan çocuklar(1-2 yaş): 11-16 saat
Okul öncesi dönem(3-5 yaş): 10-13 saat
Okul dönemi(6-13 yaş): 9-11 saat
Ergenlik dönemi(14-17 yaş): 8-10 saat
Genç yetişkinler(18-25): 7-9 saat
Yetişkinler(36-64): 7-9 saat
65 yaş üstü: 7-8 saat
Deneysel çalışmalar, zayıf uykunun diyet alımını, özellikle hedonik (hazsal) açlığı etkileyebileceğini göstermektedir. Bununla birlikte, kafa karıştırıcı ve ters nedensellik potansiyeli nedeniyle, zayıf uykunun gerçekten obeziteye neden olup olmadığı henüz net değildir. Obezite salgınıyla mücadelede araç olarak uyku odaklı tedavilerin potansiyelini değerlendirmek için uyku alışkanlıklarında iyileşmeyi hedefleyen girişimsel çalışmalara ihtiyaç vardır.